অসমীয়া সাহিত্য জগতৰ পৰিচিত নামসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম হ’ল ড: লীলা গগৈ৷ নৈ বৈ যায় উপন্যাস যোগেদি অসমীয়া গ্ৰাম্য জীৱনটোক সামগ্ৰিকভাৱে প্ৰতিফলিত কৰা গগৈদেৱে আৰু ভালেখিনি মননশীল ৰচনাৰে অসমীয়া সাহিত্যৰ বৰ ভঁৰালটো চহকী কৰি থৈ গ’ল৷ বিশেষকৈ অসমৰ লোক-সংস্কৃতিৰ সমলসমূহ আৰু হেৰাই যাব ধৰা বুৰঞ্জীৰ বিভিন্ন সমলসমূহ যি ঐকান্তিক প্ৰচেষ্টাৰে সংগ্ৰহ কৰি উত্তৰ প্ৰজন্মৰ বাবে সংৰক্ষিত কৰি গ’ল তাৰ বাবে তেওঁ চিৰদিন অসমবাসীৰ স্মৰণীয় হৈ ৰ’ব৷ লীলা গগৈয়ে ১৯৫৬-৫৭ চনৰ পৰাই ‘অসম বাণী’ৰ লগতে সেই সময়ৰ ভালেকেইখন কাকত-আলোচনীত সমসাময়িক সময়ছোৱাক লৈ

(১)১৯৯৬-৯৭ চনৰ ঘটনা। আমি তেতিয়া গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ৮নং ছাত্ৰাবাসৰ আৱাসী আছিলো। এদিন ভৰ দুপৰীয়া মই মোৰ বন্ধু মানৱৰ কোঠালিত একেখন বিছনাতে এনেয়ে পৰি আছিলো। চৰকাৰী বন্ধৰ দিন। বাহিৰত চৌফলীয়া ৰ’দ। ভিতৰতো অসহ্য গৰম। কোনো নিৰ্দিষ্ট বিষয় নোহোৱাকৈ এনেয়ে কথা পাতি থাকোঁতেই নেকি লাহে লাহে আমাৰ চিলমিলীয়া টোপনিও আহিছিল হ’ব পায়; ঠিক তেনেকুৱা সময়তে দুৱাৰত কেইটামান মিহি টোকৰ পৰিল। টোপনি ভাঙি যোৱাৰ বিৰক্তিৰে মানৱে ‘কোন’ বুলি এটা চিঞৰ মাৰিলে। দুৱাৰখন লাহেকৈ ঠেলি আমাৰ হোষ্টেলৰে আবাসী আমাৰ লগৰে এজনে কেৱল মূৰটো ভিতৰলৈ

ভাৰতৰ প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি, বিজ্ঞানী এ পি জে আব্দুল কালামে উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চললৈ আহি বৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা এটা কৈছিল৷ ‘শিক্ষকসকলে আধা ঘণ্টাকৈ পঢ়ক!’ তাৰ অৰ্থ এইটো– আমাৰ শিক্ষক সকলে আধাঘণ্টাও নপঢ়ে৷ শিক্ষকতাৰ দৰে বৃত্তিত জড়িত লোকক দিয়া এই উপদেশে বহুতকে ভবাই তুলিছিল, চৌদিশে আলোচিত হৈছিল৷ এ পি জে কালাম এজন অত্যন্ত মেধাসম্পন্ন ব্যক্তি, উচ্চমানৰ চিন্তাবিদ আছিল৷ সেয়ে তেওঁৰ কথাৰ তাৎপৰ্য্য মন কৰিবলগীয়া৷ ‘শিক্ষকসকলে আধা ঘণ্টাকৈ পঢ়ক৷’ শিক্ষকতা বৃত্তিত জড়িত বহুতৰ বাবে এই উপদেশ লজ্জাজনক বুলিও বিবেচিত হ’ব যদিহে তেওঁলোকে গভীৰতাৰে এইবিষয়ে চিন্তা কৰে৷

কোনো সমাজ, শ্ৰেণী, মতবাদ, ৰীতি-নীতিক লৈ যি নৈবক্তিক বিদ্ৰুপাত্মক ৰচনাৰ সৃষ্টি হয় আৰু তাৰ বুকুত যি হাস্যৰস সোমাই থাকে, তাকে satire বা ব্যঙ্গ হাস্যৰস বোলে। …সমাজৰ কোনো সমূহীয়া সমস্যা বা বিষয় লৈ ব্যঙ্গ হাস্যৰসিকে হাস্যৰস সৃষ্টি কৰে।(লীলা গগৈ,’সাহিত্য দুটিমান আলোচনা, পৃ.৫) ব্যঙ্গ সম্পৰ্কে বিভিন্ন সময়ত বিভিন্নজনে বিভিন্ন মতবাদ আগবঢ়াই থৈ গৈছে। চেমুৱেল জনচনৰ মতে – ব্যঙ্গ হৈছে অপৰাধ আৰু ধূর্তলিক ভৎসনা কৰি লেখা এবিধ পদ্য। আনহাতে আমেৰিকান সমালোচক এম. এইচ.আব্ৰাহমছৰ মতে – ‘ব্যঙ্গ ৰচনাই পঢ়ুৱৈক আমোদ দিব পাৰিব লাগিব। পাত্ৰ

হাঁহিয়ে জীৱন সহজ কৰে। হাঁহিয়ে আয়ুস বঢ়ায়। জনজীৱনৰ বিৱৰ্তনৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত হাঁহি এক অপৰিহাৰ্য অংগ হৈ আহিছে। সাহিত্য-সংস্কৃতি সকলোতেই হাঁহিৰ ভৰপূৰ প্ৰয়োগ-প্ৰসাৰ ঘটি আহিছে। এই হাঁহি তথা হাস্য-ব্যংগক মনোৰঞ্জনৰ এক অন্যতম আহিলা চলচ্চিত্ৰত কিদৰে সংপৃক্ত কৰা হ’ল অথবা হৈ আহিছে তাৰ এক সম্যক আলোচনা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা হৈছে। যিহেতু ইউৰোপ আৰু আমেৰিকা মূলতে হলিউডতেই চিনেমাৰ ইতিহাস আৰম্ভ হৈছিল সেয়ে তাৰপৰাই চিনেমা তথা হাস্য-ব্যংগ চিনেমাৰ ক্ৰমবিকাশৰ আলোচনা কৰি লাহে লাহে বলিউড তথা ভাৰতৰ আঞ্চলিক ছবি আৰু শেষত অসমীয়া চিনেমাত হাস্য-ব্যংগৰ ওপৰত

অসমীয়া ভাষা সাহিত্যৰ উত্তৰণত “জোনাকী যুগ’’ৰ অৱদান আছিল কল্পনাতীতভাৱে অপৰিসীম৷ এই যুগতেই আৰম্ভ হোৱা বিভিন্ন ধৰণৰ সাহিত্যৰ শাখাই অসমীয়া ভাষালৈ প্ৰভুত অৰিহনা যোগাইছিল৷ ’চনেট’কে ধৰি “আধুনিক কবিতা’’ বোৰৰ ৰচনা এই সময়তেই আৰম্ভ হ’ব ধৰে৷ গদ্য সাহিত্যৰ বিকাশ, আধুনিক বুৰঞ্জী, প্ৰবন্ধকে ধৰি বিভিন্ন ঠাইত অসংৰক্ষিত অৱস্থাত থকা লোকসাহিত্য বা সাঁচিপতিয়া পুথিবোৰকো সংৰক্ষণ আৰু সংকলন কৰাৰ ব্যৱস্থাও তেতিয়াই আৰম্ভ হৈছিল৷ ’জোনাকী যুগ’তেই অসমীয়া সাহিত্যলৈ প্ৰকৃত হাস্যৰসাত্মক সাহিত্যৰো প্ৰৱেশ ঘটে৷ পৌৰাণিক ধৰ্মীয় বা আখ্যান সাহিত্যত দুই এক চৰিত্ৰৰ জৰিয়তে হাস্যৰসৰ অৱতাৰণা কৰিবলৈ প্ৰয়াস

সংস্কৃতি হ’ল মানুহৰ সামাজিক আচৰণৰ মূৰ্ত প্ৰকাশ৷ সংস্কৃতিৰ এটা ভাগ হ’ল লোক-সংস্কৃতি৷ অসমৰ লোক-সংস্কৃতিৰ পথাৰখন অতি সাৰুৱা৷ অসমীয়া সমাজ জীৱনত বিভিন্ন অঞ্চলত প্ৰচলিত গালি শপনিবোৰৰ লোক সংস্কৃতিত এক সুকীয়া স্থান আছে৷ এই গালি শপনিবোৰৰ আৰম্ভণি ক’ত কেনেকৈ হ’ল তাক কোৱা টান৷ গালি শপনিবোৰৰ মূল আধাৰ হ’ল কাজিয়া৷ কাজিয়া নকৰিলেও ’গোৱাল গালি’ৰ প্ৰচলন আমাৰ সমাজত আছে৷ অসমীয়া সাহিত্যতো কাজিয়াৰ বৰ্ণনা পোৱা যায়৷ পৌৰাণিক সাহিত্যত ইয়াৰ বৰ্ণনা আছে৷ মহাপুৰুষ শংকৰদেৱৰ “পাৰিজাত হৰণ“ত শচী আৰু সত্যভমাৰ কাজিয়া, “চোৰধৰা পিম্পৰা গুচোৱা“ত যশোদাই গুৱালিনীসকলক উদ্দেশ্যে

লোকসাহিত্য লোকমনৰ প্ৰকাশ। লোকসাহিত্যত প্ৰতিফলিত হয় লোকমনৰ হাঁহি-কান্দোন, প্ৰেম-বিৰহ, জ্ঞান-অভিজ্ঞতা। সামূহিক আৱেগৰ সাহিত্যিক ৰূপেই হৈছে লোকসাহিত্য। আদিম কালৰ লোকসাহিত্যৰ স্রষ্টাসকল আক্ষৰিকভাবে শিক্ষিত নাছিল বাবেই লোকসাহিত্যৰ অন্যতম বাহন আছিল মুখ। যুগ যুগ ধৰি মানুহৰ মুখে মুখে চলি অহাৰ বাবেই লোকসাহিত্যই স্থান-কাল সমাজভেদে ৰূপ সলায়। সেয়ে হ’লেও আদিম জঁকাটো কিন্তু একে থাকে। লোকসাহিত্য কোনো ব্যক্তিবিশেষৰ সৃষ্টি নহয়। ই যুগৰ সীমা অতিক্ৰমি লোকমনত সৃষ্ট আৱেগ-অনুভূতি, প্ৰচলিত জীৱনচৰ্য্য, জাতিৰ মনস্তত্বৰ বৰ্ণময় প্ৰকাশ। লোকসাহিত্যৰ বিষয়বস্তু, ৰূপবস্তু আৰু ভাৱবস্তুলৈ লক্ষ্য কৰিলে দেখা যায় সকলো প্ৰকাৰৰ লোকগীতৰ

মানৱ সভ্যতাৰ বিকাশত সৰ্বাধিক অৰিহণা যোগোৱা উপাদান হৈছে সাহিত্য ৷ এই সাহিত্যৰ অধিকাংশই গল্প উপন্যাস আদিয়ে আগুৰি ৰাখিছে৷ গল্প আৰু উপন্যাসৰ যোগেদি সমকালীন সময় আৰু সমাজ ব্যৱস্থাৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ প্ৰদৰ্শিত হয়৷ সাধাৰণ মানৱ জীৱন হাঁহি-কান্দোন, দুখ-সুখ, সমস্যা-প্ৰতিকাৰ, সফলতা-বিফলতা আদিতেই সীমাবদ্ধ থাকে৷ আধুনিক সাহিত্যয়ো জীৱনৰ এই সকলোবোৰ দিশ একত্ৰিত কৰি গভীৰ ভাৱবোধেৰে সাৱলীল আৰু পৰিশীলিতভাৱে প্ৰকাশ কৰাৰ চেষ্টাত প্ৰতিনিয়ত চেষ্টা কৰে৷ সাহিত্যৰ নবৰসৰ ভিতৰত এক উল্লেখযোগ্য ৰস হ’ল হাস্যৰস৷ বাস্তৱ জীৱনৰ দুখ যন্ত্ৰণা আঁতৰাই সফল আৰু সুখী হোৱাৰ জোখেৰে ৰস বা

সাহিত্যৰ ৰসসমূহৰ অন্যতম ৰস হ’ল ব্যংগ৷ মানুহে নিজৰ ঘৰখনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি সমাজখনৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত নানান ত্ৰুটিৰ সন্মুখীন হয়৷ এই ত্ৰুটিসমূহৰ বিৰুদ্ধে যি বক্ৰোক্তিপূৰ্ণ তীক্ষ্ণ অনুভূতি তাকে ব্যংগ বুলি কোৱা হয়৷ ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক, সামাজিক, সাংস্কৃতিক, ধৰ্মীয় আদি সমাজৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰসমূহতো নানান অসমানতা প্ৰত্যক্ষ কৰা হয়৷ অন্যায়, অনৈতিকতা, সুবিধাবাদ, দুমুখীয়া নীতি, নিৰ্লজ্জতা আদিৰে ভৰপুৰ এই ৰোগাক্ৰান্ত সমাজৰ তিক্ত সোৱাদ সমাজৰ প্ৰায় সকলোৱেই কম বা বেছি পৰিমাণে লাভ কৰে৷ এই তিক্ততাবোৰ যদি জীৱনৰ সৈতে সাক্ষাত্কাৰ বুলি ধৰা হয় তেন্তে এই ৰোগাক্ৰান্ত সমাজব্যৱস্থাৰ