চহৰখনত ১৪৪ ধাৰা জাৰী কৰা হৈছে। দাঙ্গা হৈছে হিন্দু-মুছলিমৰ মাজত। মুখামুখি ৰণ- দা, যাঠি, ছুৰি, লাঠি লৈ মানুহবোৰ ওলাই আহিছে। তাৰোপৰি চাৰিওপিনে গুপ্তঘাতকৰ দল- চোৰাংচোৱাৰ দৰে আঘাত হানি ফুৰিছে।ডকাইতৰ দলেও তেওঁলোকৰ অভিযানত নামি পৰিছে। মৃত্যুৰ বিভীষিকাময় এই আন্ধাৰ ৰাতিয়ে তেওঁলোকৰ বন্য উল্লাসক তীব্ৰতৰ কৰি তুলিছে। বস্তিবোৰ জ্বলি ছাৰখাৰ হৈছে। মৃত্যুকাতৰ নাৰী-শিশুৰ চিঞৰে কেওপিনে পৰিবেশ বিভৎস কৰি তুলিছে। ভূতৰ ওপৰত দানহ পৰাদি আকৌ সৈন্য বাহিনীৰ গাড়ীবোৰ ঘূৰি ফুৰিছে। আইন শৃংখলা বজাই ৰাখিবলৈ শূন্যলৈ গুলি চালনা কৰিছে। দুই ফালৰ পৰা দুটা গুলি

এবাৰ এটা কাছ পৰিয়ালে পিকনিকলৈ যাবলৈ থিৰাং কৰিলে। ক’লৈ যাব, কি কৰিব এইবোৰ ভাবোঁ‌তেই ছয় বছৰ আৰু কেনেকৈ যাব, ক’ত বিশ্ৰাম ল’ব এইবোৰ ভাবোঁ‌তে এবছৰ লাগিল। ভ্ৰমণৰ বাবে প্ৰস্তুত হ’বলৈ তেওঁলোকক মুঠতে সাত বছৰ সময় লাগিল। অৱশেষত কাছ পৰিয়ালটোৱে উপযুক্ত ঠাই বিচাৰি ঘৰ এৰিল। তেওঁলোকৰ যাত্ৰাৰ দ্বিতীয় বছৰত তেওঁলোকে নিৰ্বাচিত কৰা ঠাইত উপস্থিত হ’ল। প্ৰায় ছয় মাহ ধৰি তেওঁলোকে অঞ্চলটো পৰিষ্কাৰ কৰিলে। পিকনিকৰ ব্যৱস্থাবোৰ সম্পূৰ্ণ হোৱাত তেওঁলোকে খাদ্যবস্তুৰ বাস্কেটটো খুলি দেখিলে  যে তেওঁলোকে নিমখেই নানিলে! নিমখ অবিহনে পিকনিকত খাব কি

গয়ানাথৰ  হাতী এটা কিনিবলৈ বৰ চখ। সৰুৰেপৰাই এই চখ লম্ভিছিল। গাঁৱৰ মগনলাল বোলাজনৰ হাতী আছিল। হাতীৰ পিঠিত উঠি বুকু ফিন্দাই ঘূৰি ফুৰিছিল। হাতীৰ চমকেই বেলেগ আছিল, খোজ-কাটল, আদব কায়দা। ঘোঁৰা আৰু গাধতো উঠি ফুৰিব পাৰি কিন্তু হাতীৰ পিঠিত উঠাৰ দৰে সুখ পোৱা নাযায়। মানুহে ঘূৰিও নাচায়। কিন্তু হাতী ওলালে সকলোৱে সসন্মানে বাট এৰি দিয়ে।  কিন্তু গয়ানাথে লওঁ বুলিলেই হাতী কিনি ল’ব নোৱাৰে। পানীত হাঁহ নচৰা অৱস্থা তাৰ। খেতি-বাতিত যিমান লাগিভাগি মূৰৰ ঘাম মাটিত পেলাই কাম কৰে দহভাগৰ এভাগ ফচল ঘৰলৈ

প্ৰত্যেক ৰে’লযাত্ৰাৰ এটা গল্প থাকে। বিশেষকৈ নিশাৰ যাত্ৰাবোৰত। পূবভাৰতত ৰে’লগাড়ী চলাৰ প্ৰস্তুতি পৰ্বৰ পৰাই ইয়াৰ সৈতে গল্প সাঙোৰ খাই গৈছে। যেনে ধৰক, ট্ৰেইনৰ বাষ্পচালিত ইঞ্জিন বা লোকোমোটিভ কলিকতালৈ বহন কৰি আনি আছিল ‘কেডগ্ৰি’ নামৰ এখন জলযানে, বাট ভুল কৰি সেইখন ওলালগৈ অষ্ট্ৰেলিয়া। সেই জাহাজখনকে ১৮৫৪ চনমানত যেতিয়া কলকাতালৈ লৈ অনা হ’ল, ইতিমধ্যেই ভালেখিনি পলম হৈ গৈছে। বিপত্তিৰ তালিকাত আছে জাহাজডুবাৰ ঘটনাও। এইছ এম এছ গুডউইন নামৰ যিখন জাহাজত ৰে’লৰ দবাবোৰ আহিছিল, সেইখন হুগলি নদীৰ মোহনাত ছ্যাণ্ডহেডৰ ওচৰত ডুবি যায়। এই

বজাৰত এবিধ নতুন ধৰণৰ নূপুৰ সমাদৃত হৈছে। সেইযোৰ পিন্ধাৰ পাছত ভৰি দুখন বৰ শুৱনি দেখি। তাৰ পটীবোৰ ইমানেই নমনীয় যে পিন্ধোতাৰ ভৰিত সুন্দৰকৈ খাপ খাই পৰে। ওচৰে-পাজৰে সৰু-ডাঙৰ সকলোৰে ভৰিত সেইধৰণৰ নূপুৰে দেখিবলৈ পাব। এজনীয়ে পিন্ধিলে নে নাই আনজনীয়েও পিন্ধিবলৈ ল’লে। এইদৰে দেখাক দেখি সেইযোৰ নিপিন্ধাকৈ থকাটোৱে বৰ টান হৈ পৰিল। আমাৰ মুন্নীয়েও ক’লে, “দেউতা, ময়ো নূপুৰ পিন্ধিম।”  চাওকচোন, কিবাকৈ চাৰিবছৰীয়া হৈছেহে, আকৌ বোলে নূপুৰ পিন্ধে! মই ক’লোঁ, “কেনেকুৱা নূপুৰ?” তাই ক’লে, “ৰুকমন আৰু শীলাই পিন্ধাৰ নিচিনা।” মই ক’লোঁ, “হ’ব

সি নিঃশব্দে খোজ কাঢ়িছে।  যেতিয়া খোজকাঢ়ে বতাহ পৰ্যন্ত নকঁপে। নৈঃশব্দৰ অগাডেৱা কিন্তু মতি বুঢ়াই পায়। অন্ধ মানুহৰ এইটোৱেই এটা সুবিধা। এওঁলোকে বতাহ শুঙিয়েই বহুত কথা কৈ দিব পাৰে। আজিও পাৰিলে। মূৰটো ঘূৰায়েই ক’লে, : কোন গৈছে? আজৰফ নেকি?  আজৰফে উত্তৰ নিদিলে। যি নিঃশব্দে খোজ কাঢ়ে সেইজনে পটকৈ উত্তৰ দিব বুলি আশা কৰা নাযায়। মতি বুঢ়াই আশাও কৰা নাই। দ্বিতীয়বাৰ মাতিলে,  ‘আজৰফ, ঐ আজৰফ ভাই।’  আজৰফে এইবাৰো মাত নিদিলে। তাৰ পোহনীয়া বক চৰাইটোৱেহে মাতিলে। বক চৰাইটিৰ বয়স মাত্ৰ পোন্ধৰ মাহ কিন্তু

এখন বেচৰকাৰী দামী হাস্পতালৰ কাৰ্ডিঅ’লজি বিভাগ। দুটা ষ্টেন বহুৱাৰ পিছত নিতাই বাবু দুদিন আই, চি, ইউত থাকিব লগা হ’ল। আজি তেওঁক জেনেৰেল ৱাৰ্ডলৈ অনা হৈছে। ষ্টেন লগোৱাৰ পিছত শৰীৰটো যথেষ্ট সুস্থ অনুভৱ কৰিছে। কথা-বতৰা পাতি ভাল পোৱা মানুহজনে ইফালে সিফালে মানুহক অলপ মাত লগাব পাৰি আনন্দিত হ’ল। কাষৰ বিছনাখনতে আছে অজিত বাবু। তেওঁ ভালভ্‌ মেৰামতি কৰাবলৈ আহিছিল; সকলোবোৰ ভালে ভালে হৈ গৈছে। তেখেতৰ বুকুত যন্ত্ৰপাতি লগোৱা আছে যদিও মানুহজন এতিয়া সুস্থ যেনেই ভাৱ হয়। দুয়োজনৰ মাজত কথা-বতৰা আৰম্ভ হ’বলৈ বেছি

চাকৰটোৱে কুকুৰটোক ক’লে,  : অভিনন্দন, তোৰ ভাগ্য মুকলি হ’ল।  কাইলৈৰ পৰা তোৰ নাম শ্বেৰু হৈ যাব। : তেতিয়া মই গুজৰিবলৈ ল’ম, মোৰ মাজলৈ চিকাৰ কৰিব পৰা ক্ষমতা আহি যাব, মোৰ নখবোৰ ক্ষুৰধাৰ আৰু মজবুত হৈ যাব। কুকুৰটো সুখী হৈ উঠিছিল, চাকৰটোও প্ৰফুল্লিত হৈছিল। : সকলো লাহে লাহে হৈ যাব, অতিকমেও নামটো সলনি হ’লতো। পৰিবৰ্তন ৰাতিৰ ভিতৰতে নহয়। তই সৰুৰে পৰা কুকুৰ আছিলি, লাহে লাহে সিংহ হৈ যাবি। : মই কি কৰিব লাগিব? : একো নাই, মালিকক দেখাৰ লগে লগে নেগুৰ

বালভাষিতম/শ্ৰাৱণ ১৩৮৫ যেতিয়াই তোমাক দেখোঁ মোৰ বুকুত সেই যে নিৰ্বাসিত, গৃহহীন, ফুটপাথৰ, তিনিসাজ অনাহাৰে থকা ছোৱালীজনীয়ে ভীষণ গোলমাল আৰম্ভ কৰে জোঁট লগা চুলিত লাখ লাখ ওকণিয়ে পিৰপিৰায়৷ শুকান ছাল ফাটি অকস্মাত তেজ ওলায় তাইৰ গগন ফটা চিঞৰত আমাৰ ফালে কাউৰী এটাও ভুমুকি নামাৰে। কেৱল তোমাক দেখিলেই কেৱল তোমাক দেখিলেই বুকুৰ ভিতৰৰ সেই বোধহীন, উলঙ্গ শিশুটোৱে ধূলি খেলিবলৈ এৰি “দিয়া মৰম দিয়া” বুলি ক্ষুধাৰ্ত চিঞৰ মাৰি ফেঁকুৰি ফেঁকুৰি দুহাত আগবঢ়ায়। তাকেই শুনি বাটৰ কুকুৰ, কাউৰীয়ে টনা আজোৰা বন্ধ কৰি জাবৰৰ দ’মৰ