দৃশ্যপট ১ : তেতেলী তল আমাৰ স্কুলৰ পাছফালেই ডাঙৰ তেতেলী গছ এজোপা আছিল। শ্রেণী নির্বিশেষে নেওতা পঢ়া আৰু মুখস্থ দিয়াৰ কাঠগড়া হিচাপে সেই ঠাইকণ সর্বজন বিদিত। বিদ্যালয়ৰ প্রায় সকলো ছাত্র-ছাত্রীয়েই জানে, গছজোপাৰ তলৰ এক নির্দিষ্ট ঠাইত দিনটোৰ কোনো এটা সময়তেই ৰ’দ নপৰে। স্বাভাৱিকতে গৰমৰ দিনকেইটাত সেই ঠাইটুকুৰা দখল কৰিবলৈ সকলোৱে মনতে আশা কৰে। যত দূৰ সম্ভৱ, দ্বিতীয় শ্রেণীৰ ছাত্র আছিলোঁ তেতিয়া। ক্লাচৰ শেষৰ ঘণ্টাত বন্ধু এজনৰ লগত বাজি লগালোঁ, “কাইলৈ সেইঠাইত যদি মই থিয় হ’ব পাৰোঁ, তই মোক এটকাৰ ‘মিচল’

: হেৰা এ টি এম কাৰ্ডখন ক’ত গ’লহে? পাকঘৰত ব্যস্ত থকা পত্নীক শোৱনি কোঠাৰ পৰাই হেমন্ত বৰুৱাই কথাষাৰ সুধিলে যদিও বৰুৱানীৰ পৰা কোনো উত্তৰ নাহিল৷ তেওঁ হয়তো পাকঘৰত ব্যস্ত থকাৰ বাবে গিৰীয়েকৰ কথাখিনি নুশুনিলেই৷ হেমন্ত বৰুৱাই কণ্ঠস্বৰ বঢ়াই পুনৰ ঘৈণীয়েকক মতিলে— : হেৰা, শুনিছানে? এ টি এম কাৰ্ডখন এইখন টেবুলৰ ড্ৰয়াৰতে থৈছিলোঁ৷ পোৱা নাই দেখোন? এইবাৰ গিৰীয়েকৰ মাতটো বৰুৱানীৰ কাণত সোমাল৷ ‘এই মানুহজনৰ পৰা আৰু উপায় নোহোৱা হৈছে৷ নিজৰ বস্তুবোৰ নিজেই সঠিককৈ থ’ব নোৱাৰে৷’ মুখেৰে ভোৰভোৰাই বৰুৱানী পাকঘৰৰ পৰা ওলাই

: হেৰা, খবৰদাৰ কিন্তু। তুমি সেইকেইটাৰ লগত ৰাতি খানা খাবলৈ যাব নোৱাৰা। খানা খোৱাৰ নামত কি কৰিবাগৈ মোৰ জনা আছে। শ্ৰীমতীয়ে খেচখেচকৈ কোৱা কথা কেইটা শুনি টিঙিচ কৈ উঠি আহিল নহয় খঙটো। লগে লগে ময়ো সমান টেম্পাৰত ক’লোঁ, : তুমি কোনহে! মই য’ত ইচ্ছা ত’ত যাম, যি মন যায় খাম। লাগে লগে ডাবল ভলিউমত ৰিপ্লাই আহিল- ‌ : তোমাৰ ওপৰত মোৰ অধিকাৰ আছে। লগে লগে নিজৰ এলেকাত দপ-দপাই ফুৰা কুকুৰটো বেলেগৰ এৰিয়াত সোমালে সেই এৰিয়াৰ কুকুৰকেইটাই যেতিয়া খেদে তেতিয়া নেগুৰ

টিউচন কৰিবলৈ গৈ মই এদিন আৱিষ্কাৰ কৰিলোঁ, মোৰ ছাত্রৰ মাক নিউটনতকৈ একো কম নহয়! কিয় কম নহয়, সেই ঘটনালৈ আহিছোঁ। মোৰ দৃঢ় বিশ্বাস নিউটন চাহাব বাচি থকাহেঁতেন তেওঁ আৰু মোৰ ছাত্রৰ মাক মিলি আৰু অনেক সূত্রৰ জন্ম দিলেহেঁতেন! খুড়ীৰ মহিমা অপাৰ। কেতিয়া কি মুডত থাকে ম‌ই বুজিবকে পৰা নাই। সেই ঘৰলৈ প্রথম দিনা পঢ়াবলৈ গৈ দেখিলোঁ পঢ়াৰ শেষ কৰাৰ পাছত কেক, চাহ আৰু বিস্কুট দিলে। মাজে মাজে খুড়ীদেউৰ কি হয় ভগবানেহে জানে আৰু পাই! ম‌ই একো পাত্তাই নাপাওঁ। তেওঁ কেতিয়াবা

যোৰহাটৰপৰা নৈশ ‘AC Push Back’ আসনযুক্ত বাছেৰে গুৱাহাটিলৈ যাত্রা আৰম্ভ কৰিলোঁ‌ আৰু নুমলীগড়মান পাইছোঁ‌ কি নাই পিছফালৰ সহযাত্রীয়ে ঠেলা মাৰি অলপ অলপকৈ আহিবলৈ ধৰা টোপনিটো ভাঙি দিলে। “দাদা ছীটটো আগুৱাই লওক, ভৰিত লাগি গৈছে।” আসনখন আগুৱাই ল’লোঁ‌ যদিও মনে মনে ভাবিলোঁ‌, মই দেখোন Push Back কৰাই নাছিলোঁ‌? চাগৈ ৰাস্তাৰ দুৰৱস্থাৰ বাবে বা টোপনিৰ নিচাত নিজে নিজে হৈ গ’ল। আকৌ আৰামেৰে AC ৰ হাৱা লৈ লৈ নিদ্ৰা দেৱীৰ কোলাত নিজকে এৰি দিবলৈ লওঁ‌তেই আকৌ সেই একেই বিৰক্তিকৰ চিৎকাৰ। “দাদা ছীটটো আগুৱাই

মোৰ বিয়া পতা ছমাহমান হৈছে। শ্ৰীমতীৰ দেহৰপৰা মাহ হালধিৰ গোন্ধ যোৱাই নাই। মোৰ সহকৰ্মী বন্ধু এজনৰ দেউতাকৰ মৃত্যু হোৱাত তিলনিৰ দিনাখন অফিচৰ পৰাই বাহিৰে বাহিৰে খবৰ ল’বলৈ যাম বুলি শ্ৰীমতীক কৈ ন বজাত গাড়ী ষ্টাৰ্ট দিলোঁ। লাঞ্চ টাইমত ফলমূল আৰু মিঠাই অলপ কিনি তিনিজন সহকৰ্মীক লৈ মোৰ গাড়ীখনেৰেই সদ্যপিতৃহাৰা সহকৰ্মী বন্ধু ক্ষেত্ৰী নিবাসী প্ৰমোদৰ ঘৰ অভিমুখে আঢ়ৈ বজাত যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিলোঁ। চিৰাচৰিত প্ৰথা অনুসৰি নতুনকৈ গৃহমন্ত্ৰীৰ (মোৰ ঘৰৰ) কাৰ্যভাৰ গ্ৰহণ কৰা ন-কইনাক যাত্ৰা আৰম্ভ কৰাৰ পূৰ্বে ফোনত লাঞ্চ কৰিয়েই যাম

উজনিৰ হৈ নামনিত বিলৈ…. মই শাক খাই ভালপাওঁ। তিতা নোহোৱা যিকোনো শাক মোৰ প্ৰিয়। সেয়ে মই গ’লে ঘৰতো আথেবেথে শাকৰ কিবা নহয় কিবা ৰান্ধে মায়ে। খুতৰা, মাটিকাদুৰি, জিলমিল, নৰসিংহ, ভেদাইলতা, মছন্দৰী সৱ জুতি লগাই খাই বঢ়িয়া পাওঁ। ঘৰত পোৱা এই বস্তুকেইপদ মই গুৱাহাটীৰ দেওবৰীয়া বজাৰতো বিচাৰোঁ, কেতিয়াবা পাওঁ। পালেই মাছ অকণৰ সৈতে কিনি ৰূমমুৱা হওঁ। অৱশ্যে ডাঙৰ অশান্তিটো তাতেই যে, খাব জানো, খাই ভালো পাওঁ কিন্তু সকলো শাক-পাত নিচিনো। অলপ দিন আগলৈকে কুমলীয়া লাই আৰু পালেঙৰ লগতে কনফিউজাই আছিলোঁ। এতিয়া

সৰুতে আমি পঢ়া-শুনা নকৰি ধিতিঙালি কোবাই ঘূৰি ফুৰিলে জ্যেষ্ঠসকলে সদায়ে ভয় খুৱাই কৈছিল যে টলৌ-টলৌকৈ ঘূৰি নুফুৰিবি যেতিয়া পৰুৱাই পাব তেতিয়াহে গম পাবি। মই ভাবোঁ, পৰুৱাই দেখোন কামুৰিবহে পাৰে, ই আকৌ কেনেকৈ আমাক পাব। মানুহে প্রায়ে কয় যে পৰুৱাই পালে হেনো মানুহে বাট হেৰুৱায়। পাছত মানুহটোও হেৰাই যায়। এই পৰুৱানো কি সেয়া এটা অভিজ্ঞতাৰ পৰা মই হয়তো এক সিদ্ধান্তলৈ আহিব পাৰিলোঁ। আমি তেতিয়া প্রথমবাৰৰ বাবে গুৱাহাটীলৈ গৈছোঁ। আমি মানে মই আৰু বন্ধু প্ৰণৱ বড়া। নাইট চুপাৰত গৈ গুৱাহাটী পোৱাৰ পাছত

এতিয়া মই ভূ-পৃষ্ঠৰ পৰা হেজাৰ ফুট ওপৰত৷ শুকুলা মেঘ, নীলা আকাশৰ বুকুৱেদি ডাৱৰৰ লগত লুকাভাকু খেলি দুৰন্ত গতিত আগবাঢ়িছোঁ৷ লগত এশ-আশীজন সহযাত্ৰী৷ কাৰো লগত নাই মোৰ চিনাকি৷ জীৱনৰ প্ৰথমটো দীঘলীয়া যাত্ৰা৷ বয়সৰ সকলো সীমাবদ্ধতা অতিক্ৰম কৰি এতিয়া মই যেন এজন সুন্দৰ সুঠাম চফল ডেকা৷ মোৰ শৰীৰত যেন কোনো চিন মোকাম নাই জীৱনৰ পৌঢ়তাৰ৷ মন মগজুত ভাঁহি আছে কেৱল মাত্ৰ ষ্টেলা উইলচনৰ সেই মন মোহনীয় অপৰূপ ৰূপ লাৱণ্যৰে ভৰপূৰ প্ৰতিচ্ছবি৷ এক ব্যতিক্ৰমী হোৱাতচ এপ বন্ধু তাই মোৰ৷ বহুতো বিদেশীনী বন্ধুৱে মোৰ

ৰাতিপুৱা ছয় বজাৰ লগে লগেই হিংসাকুৰীয়া মোবাইলটোৱে টোপনিৰপৰা উঠিবলৈ ইঙ্গিত দিলেই। ইফালে মোৰ লগত অনবৰতে থকা এলাহজনীক কোনোৰকমে ফুচুলাই মেলি বিচনাৰ পৰা উঠি আহিলোঁ‌। ডাইনিং টেবুলত বহি মিচিকিয়াই থকা পানীৰ বটলটোত চুমা কেইটামান দি ব্ৰাছ কৰিবলৈ গ’লোঁ‌। এইবাৰ পতিদেৱক উঠালোঁ‌। সেইজনে হামিয়াই হিকটিয়াই চকুকেইটা কোনোমতে মেলিলে। অলপ পিছত মহাশয়ে উঠি গৈ বাথৰূমৰপৰা আহি চিঞৰিলে, : হেৰা, মোৰ ট্ৰেক পেণ্টটো ক’ত আছে? মই ভাবিলোঁ‌, আপোনাতকৈ আগতেই ফুৰিবলৈ গ’ল বুলি কওঁ নেকি! পিচে ৰাতিপুৱাই জোকাই ল’বলৈ মন নগ’ল কাৰণে বিছনাতে জাপি থোৱা