দুপৰীয়াৰ প্ৰখৰ ৰ’দজাককো আওকাণ কৰি স্বাভিমানী ৰাঘৱ সৰকাৰে খৰ খোজেৰে বাট লৈছিল। তেওঁৰ পৰিধানত খদ্দৰ, মূৰত ছাতি নাই। ভৰিত জোতা আছে, কিন্তু জোতাযোৰ এনে জৰাজীৰ্ণ যে ক্ষত পদযুগলক শৰ-শয্যাশায়ী ভীষ্মৰ লগত তুলনা কৰিলেও অত্যুক্তি কৰা নহয়। ৰাঘৱ সৰকাৰৰ তাত কোনো ভ্ৰূক্ষেপ নাই, তেওঁ দ্ৰুত খোজেৰে আগবাঢ়িছে। সুনিৰ্দ্দিষ্ট নীতি অনুসৰণকাৰী অনমনীয় চৰিত্ৰ ৰাঘৱ সৰকাৰৰ শিৰ সদায়েই উচ্চ। তেওঁ কেতিয়াও কাৰো অনুগ্ৰহ-প্ৰত্যাশী নহয়, কাৰো বোজা হৈ থাকিব নিবিচাৰে, যথাসাধ্য সকলোৰে উপকাৰ কৰে, কিন্তু পৰাপক্ষত আনৰ দ্বাৰা উপকৃত নোহোৱাকৈ থাকে। নিজৰ শিৰ সদায়

মিলি বা বহুদিনৰ মূৰত বাটত তোমাক দেখিলোঁ মিলি বা। বুঢ়ীয়েই হ’লা। বৰ্ণনা নিদিওঁ বাৰু, থাকক দিয়া। কিন্তু ভীষণ কষ্ট পালোঁ। এটা সময়ত কি জাকতজিলিকা ৰূপ আছিল তোমাৰ! জাকজমকতাৰে পতা তোমাৰ বিয়াখনলৈ মনত পৰিল। কিন্তু কেইমাহমানৰ মূৰতেই তুমি উভতি আহিলা। স্বামী বোলা মানুহজনৰ আৰু এখন সংসাৰ দেখি , অসহনীয় ক্ষোভ আৰু যন্ত্ৰণা লৈ। তুমি আৰু উভতি নগ’লা। সিও নিনিলে। তাৰপিছত কত বছৰ পাৰ হ’ল। বয়স বৈ গ’ল, বৈ গ’ল ৰূপ, সোণোৱালী দিন, সকলো। মাৰ ঘৰত ডাইলৰ বড় শুকুৱাই শুকুৱাই, কাপোৰ ধুই

শিল এচটাত মূৰটো মাৰি দিয়া অথবা পাগল কুকুৰ এটাৰ আগত নচাটো বেছি সহজ লেখক হোৱাৰ তুলনাত। লেখকসকল প্ৰায়ে কিছুমান মানুহৰ চকুৰ শূল। কিছুমান মানুহৰ বিষয়ে যদি তেওঁ বেয়াকৈ লিখিছে, তেনেহ’লে সেই মানুহজনৰ শত্ৰুতা সহ্য কৰা। চতুৰ্থ শ্ৰেণী পাছ নকৰা ৰান্ধনিটোৱেও কাহিনী কেনেকৈ লিখে, তুমি কেনেকৈ মহান লেখক হ’ব পাৰিবা তাৰ পাঠ পঢ়াব। তুমি এইটো কিয় নিলিখিলা, তুমি সিটো কিয় নুবুজালা, এনেধৰণৰ প্ৰশ্ন সোধা হ’ব। সন্মানিত আৰু পবিত্ৰ প্ৰেমিকে নিজৰ প্ৰেমিকালৈ প্ৰেমপত্ৰ  লিখাবলৈ তোমাৰ কাষ নিশ্চয় চাপিব। যদি প্ৰেমপত্ৰ বিফল হয়,

গধূলি বাহিৰলৈ ফুৰিৱলৈ ওলাই যাওঁতেই দেখিলোঁ আগে আগে এজন খীণ, দুৰ্বল যেন লগা মানুহ এজন থৰকবৰককৈ গৈ আছিল। ওচৰলৈ গৈ দেখিলোঁগৈ তেওঁৰ অৱস্থা অতি বেয়া। তেওঁ ভাগৰুৱা আৰু থৰকবৰককৈ বৰ কষ্টৰে খোজকাঢ়ি গৈ আছিল, মই তেওঁক সুধিলোঁ, : আৰে ভাই তুমি কোন? তোমাৰ ইমান বেয়া অৱস্থা কেনেকৈ হ’ল? তেওঁ তলমূৰ কৰিয়ে লাহেকৈ আৰু হতাশ হৈ ক’লে, “টকা”। তেওঁৰ এটা শব্দৰ উত্তৰ মই বুজি নাপালোঁ, পুনৰ সুধিলোঁ, : কোন তুমি? তোমাৰ নাম কি? তেওঁ পুনৰ মোৰ ফালে চাই নিৰাশ হৈ ক’লে,

পুলকেশৰ চিনেমা চোৱাৰ নিচা একেবাৰে নাছিল। যতীনৰো একেই। প্ৰকৃততে ভাল কোনো ছবিৰ খবৰ পালে, ৰুচি, ৰসবোধ আৰু বিচাৰশক্তি আছে বুলি তেওঁলোকে বিশ্বাস কৰা কোনো বিশ্বাসীলোকে খবৰ দিলে হয়তো কেতিয়াবা নিজে চখ কৰি ছবিখন চাই আহে। তাৰ বাহিৰে ইচ্ছা কৰি কোনোদিনেই সিহঁতে চিনেমা চাবলৈ নাযায়। যদিও মাজে মাজে যাবলগীয়া যে হয় তাৰ বেলেগ বেলেগ কাৰণ আছিল। চিনেমা চাবলৈ ভীষণ চখ আছে অথচ কোনেও লৈ নগ’লে যাব নোৱাৰে, এনে ধৰণৰ যাৰ বা যিসকলৰ আব্দাৰ এৰাই চলিব নোৱাৰি, তেওঁ বা তেওঁলোকৰ সৈতে যাবলগীয়া

প্ৰায় আঠ বছৰ পিছত নাচৰিনৰ ডাঙৰ ককায়েক আলাউদ্দিন দেশলৈ ঘূৰি আহিছে। লগত বিদেশী পত্নী। পত্নীৰ নাম ক্লাৰা। পত্নীৰ চুলি সোণালী, চকু ঘন নীলা, মুখখন মৰম লগা। তথাপিও ছোৱালীজনী কাৰোৱেই পচন্দ নহ’ল। যিটো আগ্ৰহেৰে নাচৰিনে ডাঙৰ ককায়েকৰ বাবে অপেক্ষা কৰিছিল, ককায়েকক দেখি ঠিক সিমানেই নিৰাশ হ’ল। আঠ বছৰ আগেয়ে নাচৰিনৰ বয়স আছিল ন। এতিয়া সোতৰ। নবছৰ বয়সৰ চকু আৰু সোতৰ বছৰ বয়সৰ চকু একেধৰণৰ নহয়। নবছৰ বয়সৰ চকুৱে সকলোবোৰ কৌতুহল আৰু মমতাৰে দেখা পায়। সোতৰ বছৰৰ চকুৱে বিচাৰ কৰাৰ চেষ্টা কৰে।

শৈশৱত আমি সকলোৱে নীতি কথাৰ গল্প পঢ়িছিলোঁ আৰু এই গল্পবোৰে আমাৰ চৰিত্ৰ গঠনত যথেষ্ট সহায় কৰিছিল। এতিয়া যদি সেই গল্পবোৰৰ কথা ভাৱোঁ অনেকবোৰেই বৰ্তমান যুগত বৰ এটা খাপ নাখায়। শিশুমনৰ বাবে গল্পবোৰ এতিয়াও উপযুক্ত কিন্তু আমি যিসকলে জীৱনৰ ঘাত-প্ৰতিঘাতৰ সৈতে পৰিপক্ক হৈ উঠিছোঁ তেওঁলোকৰ বাবে এই নীতিকথাবোৰ আধুনিক জীৱনযাত্ৰাৰ সৈতে সঙ্গতি ৰাখি কিছু অন্যভাৱেও লিখা সম্ভৱ। এটা উদাহৰণ দিয়া যাওক। ধৰি লওক গৰখীয়াই গৰু চৰাবলৈ যোৱা কাহিনীটো। এজন গৰখীয়া ল’ৰাই গৃহস্থৰ গৰুবোৰ চৰাবলৈ সদায় হাবিৰ দাঁতিৰ পথাৰ এখনলৈ যায়। গৰুবোৰ

সৰ্বসাধাৰণৰ দৃষ্টিত হয়তো তাই বৰ সুশ্ৰী নাছিল। ময়ো যে তাইক খুব ধুনীয়া দেখিছিলোঁ‌ তেনেকুৱা ঠিক নহয়। কিন্তু তাইক প্ৰাণভৰি ভাল পাইছিলোঁ‌। তাইৰ চকুহালত যে কি আছিল নাজানো। তেনে সপোন সপোন যেন লগা ধুনীয়া চকু মোৰ জীৱনত যেন কাহানিও দেখা নাছিলোঁ। চকুত দুষ্টামি ভৰা আছিল।  সেই কুৎসিত আৰু চঞ্চলা মিনিয়ে মোৰ মন কাঢ়ি নিছিল। তাইৰ চকুহালে মোৰ মন কাঢ়ি নিছিল। তাইৰ চকুহাল দেখি মই মুগ্ধ হৈ পৰিছিলোঁ‌। মোৰ মনত আছে এদিন তাইক লোকচক্ষুৰ অন্তৰালত নি কৈছিলোঁ‌,  : মোৰ মন যায় তোমাৰ

হয়তো তুমি কটাইছা বহু দিন, বহু মাহ , বহু বছৰ, কিন্তু যি শেষ হ’ব নোখোজে, মই সেই নিশাটোৱে! হয়তো বহুত কথোপকথন কৰিছা বহুজনৰ লগত, পিচে হৃদয়ত যিটো লাগি ধৰিছিল সেই কথাটোও ময়েই আছিলোঁ! ভীৰৰ মাজত নিজকে যেতিয়া অকলশৰীয়া পোৱা, আপোন যেন লগা সেই সংগও কিন্তু ময়েই! কটাব পাৰা বহুত সুন্দৰ সময় সকলোৰে লগত, কিন্তু যিটো তুমি কেতিয়াও পাহৰিব নোৱাৰা সেই স্মৃতিও মাত্ৰ ময়েই!! ☆ ★ ☆ ★ ☆

প্ৰচণ্ড মূৰৰ বিষ। বহুত চেষ্টা কৰিলোঁ মূৰৰ বিষটোক গুৰুত্ব নিদিবলৈ। অৱহেলা কোনেও সহ্য কৰিব নোৱাৰে। বেমাৰেও নোৱাৰে। বেমাৰে যেতিয়া ভাবে বেমাৰক গুৰুত্ব দিয়া হোৱা নাই, অৱহেলা কৰা হৈছে তেতিয়া মন-মেজাজ বেয়া কৰি গুচি যায়। মোৰ ক্ষেত্ৰত সেয়া নহ’ল। গুৰুত্ব নাপাই  মূৰৰ বিষ আৰু বাঢ়িল। এটা সময়ত লক্ষ্য কৰিলোঁ মূৰৰ বিষে মেৰুদণ্ড বগাই তললৈ নমাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে। ত্বৰিত ব্যৱস্থা লোৱাৰ প্ৰয়োজন– মই এখন ফাৰ্মাছিলৈ  সোমাই গ’লোঁ। চাৰিটা পেৰাচিটামল কিনিবলৈ। দুটা খাম আৰু দুটা ভবিষ্যতৰ বাবে পকেটত থৈ দিম। মোৰ বহুদিনীয়া অভ্যাস